Wijk-Wetens-Waardigheden Berg en Bos

December 2019

Door redactie RTV Apeldoorn/Otto Verkerke

Voor de radio uitzendingen van RTV Apeldoorn vanuit de wijken worden korte introducties gecompileerd over de wijk en onderwerpen die aan de orde komen in de uitzending. Voor de uitzending van RTV Apeldoorn van 7 december 2019 zijn een aantal leuke introducties gemaakt die wij u niet willen onthouden!

Geschiedenis van de wijk:
Berg en Bos is een villawijk op een voormalig landgoed in de Nederlandse stad Apeldoorn. In dit deel liggen Park Berg en Bos met Apenheul en Sportpark Berg en Bos.
Het stadsdeel Berg en Bos ligt in het westelijk gedeelte van Apeldoorn en is 163 hectare groot, inclusief bosgebied ruim 300 ha. Het wordt begrensd door de N344 (Amersfoortseweg), Jachtlaan en Asselsestraat. De J.C. Wilslaan deelt het gebied diagonaal in tweeën en vormt de zuid-westgrens van het woongebied. Dit telt ongeveer 2.100 inwoners en stamt grotendeels uit de jaren dertig van de 20e eeuw. Kenmerkend is de ruime opzet met ‘meanderende’ lanen, een bijzondere constellatie van de bebouwing en de nog alom aanwezige bebossing. De wijk wordt vaak vergeleken met de villawijken in Blaricum en Laren in het Gooi.

“Berg en Bosch” is de naam van het voormalige landgoed van de Antwerpse handelaar J.C. Wils. Rijk geworden in de houthandel, kocht hij vanaf einde negentiende eeuw gefaseerd stukken woeste grond op. De gronden werden voornamelijk beplant met dennen, die voor de mijnbouw bruikbaar stuthout opleverden. Ook bouwde Wils op het landgoed enkele villa’s, die veelal werden geëxploiteerd als pension. Begin twintigste eeuw werd jet landgoed verkocht aan de gemeente Apeldoorn en vervolgens verkaveld voor villabouw.
Kenmerkend voor de bebouwing is de architectuur, waaraan architecten als Gerrit Rietveld, Wildschut en de Apeldoorners Henk en Chris Wegerif belangrijke bijdragen hebben geleverd. Centraal bij de aanleg van de wijk stond het wonen in een parkachtige omgeving. Door het vele groen zijn veel vogelsoorten aanwezig en worden de tuinen regelmatig bezocht door eekhoorns, egels, vossen en soms wilde zwijnen of een das. Aan de noordenzijde van de wijk was tot in de jaren dertig het sanatorium Berg en Bosch gevestigd; hier konden TBC-patiënten in de gezonde buitenlucht kuren. De instelling verhuisde in 1933 naar Bilthoven. In het Ordenbos, een bosgebied ten zuidwesten van de wijk, werd in de jaren dertig Natuurpark Berg & Bos gevestigd. Binnen dit park werd begin jaren zeventig Apenheul aangelegd. Iets zuidelijker ligt Sportpark Berg en Bos, onder andere de thuisbasis van voetbalclub AGOVV. Aan de noordzijde van Berg en Bos bevindt zicht attractiepark Julianatornen.
De Amersfoorsteweg, Valkenberglaan en Jachtlaan zijn, evenals de Koning Lodewijklaan, Loonlaan en Zwolseweg gebaseerd op een sterrenbos dat omstreeks 1750 ontstaan is. Bewoning was er nauwelijks. De voorlopers van deze wegen waren rechte wandelpaden die op de Valkenberg samenkwamen met een pad naar Paleis Het Loo. Ook andere paden, waarvan er enkele op luchtfoto’s nog ten zien zijn, maakten deel uit van stelsel de Vlakenberg. Een verhoging die gebruikt werd voor valkerij en als galgenberg, werd vanaf de 19e eeuw macaber gevonden en met beplanting aan het zicht onttrokken. Anno 2009 ligt de heuvel verscholen en is van de zichtlanen nauwelijks iets over. Er is een basisschool aanwezig in de wijk. De ‘Berg en Bosschool’ is gehuisvest in een pand uit 1932 dat de status van rijksmonument heeft.

Wijkvereniging;
De wijkvereniging heeft op dit moment ruim 70% leden in onze mooie wijk. Dat is hele mooie (burger-)participatie. Wij als bestuur denken oprecht dat het ondersteunen van uw wijk en haar belangen optimaal vorm krijgt via het instituut dat de wijkvereniging, na bijna 40 jaar, inmiddels wel is geworden.
Kenmerkend voor de bebouwing is de architectuur, waaraan architecten als Gerrit Rietveld, Wildschut en de Apeldoorners Henk en Chris Wegerif belangrijke bijdragen hebben geleverd. Centraal bij de aanleg van de wijk stond het wonen in een parkachtige omgeving. Door het vele groen zijn veel vogelsoorten aanwezig en worden de tuinen regelmatig bezocht door eekhoorns, egels, vossen en soms wilde zwijnen of een das. Aan de noordzijde van de wijk was tot in de jaren dertig het sanatorium Berg en Bosch gevestigd; hier konden TBC-patiënten in de gezonde buitenlucht kuren. De instelling verhuisde in 1933 naar Bilthoven. In het Ordenbos, een bosgebied ten zuidwesten van de wijk, werd in de jaren dertig Natuurpark Berg & Bos gevestigd. Binnen dit park werd begin jaren zeventig Apenheul aangelegd. Iets zuidelijker ligt Sportpark Berg en Bos, onder andere de thuisbasis van voetbalclub AGOVV. Aan de noordzijde van Berg en Bos bevindt zicht attractiepark Julianatoren.

Christelijk Lyceum:
Het christelijk Lyceum Apeldoorn is een christelijke school voor voortgezet onderwijs in de Nederlandse stad Apeldoorn die onderwijs aanbiedt op de niveaus mavo, havo, atheneum en gymnasium.
De school is gelegen aan de Jachtlaan aan de rand van de wijk Berg en Bos. Het Christelijk Lyceum maakt deel uit van de Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs Apeldoorn, waar ook Sprengeloo en De Heemgaard onder vallen.
De Christelijke HBS werd in 1927 opgericht als voorloper van het Christelijk Lyceum. In 1930 verhuisde het naar de huidige locatie aan de Jachtlaan. In de tweede helft van de jaren 90 in de 20ste eeuw, ging de school op in de Christelijke Scholengemeenschap (CSG) Sprengeloo. Het complete opleidingsaanbod vmbo, mavo, havo en vwo was vertegenwoordigd. Vanaf 1 november 2007 is de school weer zelfstandig geworden, waarbij het de naam Christelijk Lyceum terugkreeg. Sprengeloo is nu de naam van de verzelfstandigde vmbo-school in de voormalige scholengemeenschap. Een deel van de lessen wordt tegenwoordig gegeven in een bijgebouw vanwege ruimtetekort op Christelijk Lyceum. Dit gebouw staat ongeveer 2,5 kilometer verderop. Vroeger was dit gebouw van Veluws College’s Cortenbosch.
Op maandag 7 oktober 1946 stortte een eenpersoonsvliegtuig neer op het gymlokaal van de toenmalige Christelijke HBS. Op het moment van het ongeluk had klas 2c gymnastiek. Tweeëntwintig leerlingen van deze klas kwamen om, evenals de piloot Max Christern. Vijf leerlingen en de gymleraar overleefden het ongeluk. De piloot maakte zijn eerste solovlucht. Tegen alle regels in koerste hij met zijn eenmotorig jachtvliegtuig naar zijn woonplaats om zijn moeder, die in een straat achter de Apeldoornse HBS woonde, een groet te brengen. Ook de moeder overleed die dag: zij kreeg een hartinfarct toen zij het toestel neer zag storten. Veertig jaar na de ramp vond er voor het eerst herdenking plaats, gevolgd door een kranslegging op de Gemeentelijke begraafplaats aan de Soerenseweg waar de meeste slachtoffers ter aarde zijn besteld. Sindsdien werd tot 2017 de zevende oktober jaarlijks herdacht in een 2e klas van het huidige Apeldoornse Lyceum. Deze herdenkingen vonden als volgt plaats: een stoet leerlingen, gevolgd door enkele overlevenden en oud-leerlingen, liep van de school naar her kerkhof. Na een toespraak van de burgemeester volgde de kranslegging.

Natuurpark Berg & Bos:
Natuurpark Berg & Bos is een natuurpark van 250 ha groot in de Apeldoornse wijk Berg en Bos. Het park ligt aan de rand van het Veluwse heuvellandschap.
Park Berg & Bos, eigendom van de gemeente Apeldoorn, is in 1934 aangelegd. Het was een werkverschaffingsproject in de crisisjaren 30. Op die plek lag tot in de 19e eeuw een waterleiding om de fonteinen en waterwerken van Paleis Het Loo van water te voorzien.
Het park toont de voor dit gebied karakteristieke planten en dieren zoals wilde zwijnen en edelherten in een dieren- en plantentuin. Naarmate men dieper in Berg & Bos doordringt, verandert het karakter geleidelijk van een zorgvuldig aangelegd park in een gevarieerd boslandschap. Langs de wandelpaden in het park zijn verschillende routes uitgestippeld. Er zijn diverse recreatieve voorzieningen zoals een 26 meter hoge uitkijktoren, een speelweide en een vlindertuin, terwijl in het pinetum verschillende families naaldbomen zijn te bezichtigen, inclusief mammoetbomen. In de later in park aangelegde attractie Apenheul leven apen uit verschillende werelddelen in nagebootste natuurlijke omstandigheden. In het park bevinden zich verschillende archeologische vindplaatsen, waaronder restanten van grafheuvels, ijzerkuilen en veldbrandovens.
Het gedeelte rond de grote bosvijver, dicht bij de ingang, is aangelegd met veel bloeiende planten langs de paden. Bij de bosvijver staat de Stenen Bank waar koningin Wilhelmina nog geschilderd heeft.
Links van het pad naar Apenheul staat een uitkijktoren van 26 meter hoog op een heuvel van negen meter. Vanaf de bovenste omloop van deze toren heeft men uitzicht over Berg & Bos en verre omgeving. Op heldere dagen reikt het zicht tot Zwolle (circa 40 km).
Links van de ‘afslag’ naar Apenheul ligt de speelweide. Deze is speciaal ingericht voor jonge bezoekers. Aan de rand van deze grote wei staan allerlei klim- en speeltoestellen. De speelweide is ook geschikt voor groepspicknicks.
Voorbij de speelweide ligt een klimbos, een bos waarin met behulp van touwen en platformen routes door de bomen zijn uitgezet.
In 1997 heeft de vereniging voor Natuur en Milieu Educatie in Berg & Bos een vlindertuin aangelegd. In de tuin groeien vooral planten waar vlinders op afkomen. op een zonnige zomerdag zijn er veel inheemse vlindersoorten te zien als de kleine vos, distelvlinder, dagpauwoog, citroentje en het landkaartje.
Vanaf 1953 werd in de zomermaanden ’s avonds Lumido georganiseerd, een muziek-, water- en lichtspektakel op en rond de bosvijver van het natuurpark. In 2003 hield ‘Lumido’ op te bestaan, maar in augustus 2012 kwam het weer terug. Tijdens Lumido is het mogelijk om een boottocht te maken over de bosvijver in een Venetiaanse gondel.

Arendsburght:
Steeds meer senioren besluiten de beslommeringen van een eigen huis (hoe staat het met de tuin, het schilderwerk, het dak, de goten, de beveiliging en de brandpreventie) te verruilen voor het gemak van een comfortabel appartement.
Zelfstandigheid en privacy van de bewoners, in een appartement met ruime kamers, zijn de sleutelbegrippen voor het wonen in ons complex, waar wij de mogelijkheid bieden om gebruik te maken van verschillende soorten servicediensten. Bovendien is er een goede mogelijkheid tot het leggen van sociale contacten, want er worden verschillende activiteiten georganiseerd door het bewonersplatform.
Zo vormen de bewoners een heterogene woongemeenschap met een gemeenschappelijke wens: zoveel mogelijk facultatieve service en zo weinig mogelijk zorgen.
Parkflat “Arendsburght” heeft de rechtsvorm van een Vereniging van Eigenaars. De leden (bewoners) zijn eigenaar van de door hen bewoonde flat.
De richtlijnen voor het besturen van de “Arendsburght” zijn door de leden vastgesteld en neergelegd in de statuten en het huishoudelijk reglement.
Aan de hand hiervan draagt het bestuur -bestaande uit leden uit de bewoners- zorg voor het beheer van het complex.
Het bestuur kan zich laten adviseren door een aantal commissies te weten:
­ Financiële Commissie
­ Bewonersplatform
­ Brandpreventiecommissie
­ Bibliotheekcommissie
­ Kennismakingscommissie
Enkele aandachtspunten bij het wonen in de Arendsburght:
­ De leeftijd voor toelating is gesteld op minimaal 55 jaar;
­ Zelfredzaamheid;
­ Een voldoende financiële achtergrond;
­ Een kennismakingsgesprek met het bestuur.

Thomashuis Berg en Bos;
In Thomashuis Apeldoorn Berg & Bos stemmen wij onze zorg en begeleiding zoveel mogelijk op ieders persoonlijke wensen, behoeften en mogelijkheden af. Men vindt in ons Thomashuis een onvoorwaardelijke thuishaven waarin men zichzelf kan zijn en zich veilig kan voelen. In ons huis vormt niet het individu, maar de samenhang van de bewonersgroep de kern van onze filosofie. Deze is allesbepalend en leidend.
Een plezierige groepssfeer is daartoe de belangrijkste drijfveer. Samen met ons team doen wij dan ook onze uiterste best om die dagelijks te waarborgen. Sterker nog, wij zijn als team echte sfeermakers. Dit straalt af op onze groep. Daarom is het in ons huis vaak kei- gezellig en gonst hete er van enthousiasme en energie! Maar tegelijkertijd bieden we rust en duidelijk aan wie dat nodig heeft. Het is de kunst om deze twee verschillende sferen op een spontante manier met elkaar te verbinden.
Voorzien van deze steun in de rug kan men zich zowel individueel als in de groep ontspannen voelen en zal men zo ook de buitenwereld tegemoet treden. We trekken er samen regelmatig op uit: zo ook de buitenwereld tegemoet treden. We trekken er samen regelmatig op uit: zo maken we een fietstocht over de Veluwe, werken we als vrijwilligers voor de Apenheul, doen een spelletje of bakken in onze zitkuil samen onze eigengemaakte pizza’s. Ook staat ons Thomashuis open voor mensen en invloeden van buiten.

Scouting Stadhouder Willem lll/ Lady Baden-Powel
Al vanaf 1911 zijn er “scouting-activiteiten” op het stukje terrein, waar je nu de Stadhouder Willem lll/ Lady Baden-Powell aantreft. Echter, er waren twee verschillende groepen op dit terrein te vinden, de een van oudsher alleen voor meisjes (voorheen: Lady Baden-Powell), de ander van oudsher alleen voor jongens (de Stadhouder Willem lll). Dit heeft tot 1994 geduurd, toen het stichtingsbestuur van beide groepen fuseerde, onder de naam “Stichting Scoutinggroepen Stadhouder Willem lll/ Lady Baden-Powell”. Net voor deze datum werd er tussen de beide groepen al samengewerkt, door het oprichten van de speltak bevers in 1993. Een speltak voor jongens en meisjes in de leeftijd van 5-7 jaar.
Per 1 januari 1997 was het dan eindelijk zover. Ook de groepen Stadhouder Willem lll en Lady Baden-Powell waren nu officieel gefuseerd. Van meet af aan werd op basis van een gelijke inbreng gefuseerd. Dat vind je onder andere terug in de huidige groepsnaam “Stadhouder Willem lll/Lady Baden-Powell” en in het groepsembleem, dat een samensmelting is van de twee oude emblemen.
Net voor de fusie werd in 1995 nog een nieuwe speltak opgericht, namelijk de esta’s. dit is een speltak voor jongens en meisjes in de leeftijd van 7-11. Op dat moment telde de groep in totaal acht verschillende speltakken.
Het jaar daarop werd er het eerste gezamenlijke groepszomerkamp gehouden. Alle speltakken gingen op zomerkamp naar Harderwijk. Na het groepszomerkamp in 1996 kwam er weer een nieuwe speltak bij. De Horta Stam werd opgesplitst. De jongeren van 23 jaar en ouder gingen over naar Horta Stam ll. De nieuwe stam werd opgericht vanwege het te grote leeftijdsverschil en vanwege de grote hoeveelheid stamleden.
In 1999 werd een nieuw gebouw feestelijk geopend: hotsjietonia, de blokhut voor de bevers. De bevers waren intussen zo groot geworden dat het tijd was voor een nieuwe behuizing! Hierdoor heeft de groep vijf prachtige gebouwen waarvan ze gebruik kan maken. de groep bleef doorgaan met verbouwingen. In 2000 werd begonnen met een gigantisch bouwproject: de kampvuurkuil. De bouw van deze kuil “Het kampvuurtheater” heeft geduurd tot 2006.
Het 70-jarig bestaan werd in 2001 gevierd onder andere met een groepszomerkamp in Wellerlooi, Limburg. De groep bleef groeien, zodat ze medio 2005 weer een nieuwe speltak kon verwelkomen: een gemengde scouts speltak. Hiermee ging een al jaren gekoesterde wens in vervulling. De tijd was er nu rijp voor en bovendien was er nu genoeg leiding. De gemengde scouts draaien net als de esta’s hun opkomsten op de zaterdagochtend en zijn daarmee een logisch vervolg op de laatstgenoemde speltak.
Na al die verbouwingen was het tijd voor een feestje: het jubileumjaar in 2006! De groep vierde haar 75-jarig bestaan met activiteiten zoals een dagje Apenheul met alle jeugdleden, een groepszomerkamp in Harderwijk en een reünie voor de oud-leden, op 10 juni.
De groep behoort tegenwoordig tot de 25 grootste groepen van Nederland. De groep kent 12 jeugdspeltakken: bevers (ochtend- en middagkolonie), welpen (sionie-, Mowgli-, Shantihorde), scouts (gemende-, meisjes-, jongens scouts) en explores (ochtend- en middagafdeling). Daarnaast zijn er nog drie Horta Stammen. Horta Stam 1 is voor 18 tot 24-jarigen, Horta Stam 2 voor 24 jaar en ouder en Horta Stam 3 voor de donateurs van de groep, de zogenaamde vrienden van de Stadhouder Willem lll/ Lady Baden-Powell. De mensen, de geschiedenis, het terrein en nog veel meer hebben de groep gemaakt tot wat deze nu is: een groep die nog eens voor minimaal 75 jaar bestaansrecht heeft!