In 1906 overleed J.C Wils, de eigenaar van het ruim 500 hectare grote landgoed Berg en Bosch. De erfgenamen richten een exploitatie-vennootschap op met als doel de gronden voor woningbouw uit te geven. Nadat een aantal particulieren in het noordoosten van het gebied begonnen was met de bouw van villa’s, kocht de gemeente in 1917 het totale landgoed op en gaf landschapsarchitect K.C. van Nes opdracht om een uitbreidingsplan te maken.
De keuze voor een landschapsarchitect als ontwerper gaf al aan dat er grote waarde werd gehecht aan het behoud van het bestaande natuurschoon. Het plan voorzag in een parkachtige opzet met grote kavels voor ruimte vrijstaande woningen en reserveringen voor grotere bossen en bosstroken die niet bebouwd mochten worden om daarmee het boskarakter te kunnen behouden. Daarnaast werden er duidelijke regels gesteld aan de plaats van gebouwen op de kavel en de architectuur om de zekerheid te geven dat de er na verloop van tijd een mooi samenhangend geheel zou ontstaan.
Het plan voor het landgoed bevatte ook de ontwikkeling van het deel ten zuiden van de huidige J.C Wilslaan. Hier zouden woningen voor middenstanders en arbeiders komen, een winkelcentrum en een begraafplaats. Als gevolg van de crisis werd in 1938 definitief van afgezien van de ontwikkeling van dit gedeelte, waardoor wat we nu kennen als de woonwijk Berg en Bos beperkt is gebleven tot het villadeel. In het zuidelijk deel waren toen al wel de wegen aangelegd waardoor wel de structuur maar niet de invulling van de woonwijk aanwezig was. In het kader van de werkverschaffing werd dit gebied verder ontwikkeld tot wandelpark- en natuurgebied, het huidige park Berg en Bosch. Hier zijn in de loop der tijd nieuwe functies bijgekomen, zoals de kunstmatige vijver met zijn omliggende wandelpaden, de Apenheul, AGOVV en het Boschbad.
Na de tweede wereldoorlog zijn de nog niet ingevulde kavels bebouwd. Hierbij werden vaak kleinere kavelmaten gehanteerd en werden ook delen van grote tuinen verder verkaveld en bebouwd met moderne bungalows.
Berg en Bos ligt op de flank van de stuwwal. Tussen de oostelijke en de westelijke grens van Berg?en Bos bestaat een hoogteverschil van 40 meter. Deze hoogteverschillen hebben de ligging van de wegen mede bepaald.
Het plan is opgezet vanuit de gedachte dat het een grote tuinstad moest worden, met een natuurpark. In deze tuinstad moest het mogelijk zijn om in harmonie met de natuur te wonen. Grote kavels met ruime woningen aan slingerende lanen moesten zorgen dat iedere straat een eigen karakter had, waar men met een maximum aan privacy te midden van de natuur kon wonen.
Hoewel het verloop van de wegen lijkt op dat in de Parken, met zijn zwierige lanen en rechtere oude landwegen, is de invulling van de profielen veel landschappelijker. Om de beleving zo natuur- lijk mogelijk te maken, werd zoveel mogelijk bos gespaard, werden er geen stoepen aangelegd en kwamen nieuwe bomen langs de wegen niet in het gelid te staan maar losjes verspreid. Om het bosachtige karakter te behouden zijn bosstroken gespaard en werden bestaande boomgroepen zoveel mogelijk in de tuinen opgenomen. Hierdoor is een weelderige groene wereld ontstaan, die nu nog steeds de aantrekkingskracht van de wijk bepaalt.
De woningen werden zorgvuldig ingepast in het ontwerp. Ze staan op ruime afstand van de weg, met een royale tussenruimte, waardoor het groen ruimte heeft om tussen de woningen door te dringen. Vanaf de straat lijkt het soms alsof de woningen in hun eentje in het bos staan; de buurwoningen gaan schuil achter de beplanting. Er zijn veel verschillende soorten woningen in Berg en Bos, maar ze hebben een onderliggend principe gemeen: ze zijn óf smal en hoog óf breed en laag. Op deze manier kan het bosachtige karakter het best tot zijn recht komen. Bij de smalle woningen is er veel tussenruimte met beplanting en bij de bredere woningen torent de achterliggende beplanting boven de daken uit. Binnen dit principe is een eindeloze variatie mogelijk.
Het bijzondere van Berg en Bos is dat de ontwikkeling van de wijk lang heeft geduurd maar dat de principes al die tijd zjin gerespecteerd. Berg en Bos is daarmee nog steeds een echte villa-wijk waar- bij alle woningen los in een tuin staan en er voldoende groen en ruimte is.
Kijk, luister en geniet!
(Tekst uit “Kookboek voor Berg en Bos”)
